Zeeland staat bekend als hét duikgebied van Nederland. Bij 800.000 duikbewegingen per jaar zijn er nu en dan ook ongevallen met duikers. Het MC Hyperbare Zuurstoftherapie in Goes is, naast de hyperbare drukkamer in het Amsterdam UMC, één van de twee Nederlandse drukkamercentra met een 24-uurs-beschikbaarheidsdienst.
Wat is een duikongeval?
Een duikongeval is een gevaarlijke of zelfs potentieel levensbedreigende situatie en wordt gekenmerkt door het ontstaan of binnendringen van gasbellen in (aan) bloed en weefsels.
Duikongevallen worden onderverdeeld in:
- Decompressieziekte (DCZ)
- Arteriële gasembolie (AGE)
Decompressieziekte
Duikers absorberen tijdens een duik gas (=stikstof) in hun bloed en alle weefsels bij het inademen van perslucht. Tijdens het opstijgen, dus bij een daling van de omgevingsdruk, kan de partiële druk van het opgeloste gas in het bloed en de weefsels hoger zijn dan de omgevingsdruk.
Er resulteert een oververzadiging van het gas, wat resulteert in de vorming van bellen in deze weefsels of in het bloed dat er doorheen stroomt. De resulterende veneuze bellen, hoewel klein (19–700 µm), komen zeer vaak voor na duiken of snelle blootstelling aan hoogte. Normaliter worden deze bellen gefilterd door de longcapillairen en zijn asymptomatisch. Veneuze gasbellen kunnen echter de arteriële circulatie bereiken door de filtercapaciteit van het pulmonale capillaire netwerk te overschrijden of door intrapulmonale of intracardiale rechts-naar-links-shunts, zoals een atriaal septumdefect of een persisterend foramen ovale (PFO).
Bij vorming van bellen kan ook mechanische dysfunctie en focale bloeding resulteren, vooral in de witte stof van het ruggenmerg. Zelfs kleine intravasculaire belletjes hebben gevolgen, zoals ontstekingsreacties en trombogene reacties. Intravasculaire bellen kunnen leiden tot verminderde regulering van de vasculaire tonus, plasmalekkage en hypovolemie. Als gevolg van dit mechanisme kan een groot aantal veneuze gasbellen ook de longcapillairen beschadigen en longoedeem veroorzaken.
Arteriële gasembolie (AGE)
AGE kan optreden bij duikers wanneer gecomprimeerd gas vast komt te zitten in de longen en de omgevingsdruk daalt tijdens het opstijgen naar de oppervlakte. Expansie van het gas resulteert in scheuren van het alveolaire capillaire membraan en het binnendringen van gas in het pulmonale vasculaire systeem. Dit kan bijv. worden veroorzaakt door onvoldoende uitademing van uitzettend gas uit de gehele long of lokale afwijkingen zoals bronchiale obstructie of bullae. Zelfs kleine drukverschillen bij het opstijgen vanaf een diepte van slechts 1 m kunnen hier oorzakelijk zijn.
Ook veneuze gasbellen kunnen de arteriële circulatie bereiken door de filtercapaciteit van het pulmonale capillaire netwerk te overbelasten of door intrapulmonale of intracardiale rechts-naar-links-shunts, zoals atriaal septumdefect of een persisterend foramen ovale (PFO).
Grote intra-arteriële bellen kunnen arteriële occlusie, ischemie en infarct veroorzaken. Secundaire effecten in de hersenen na door bellen veroorzaakte ischemie zijn waarschijnlijk vergelijkbaar met processen die optreden na een beroerte, waaronder het vrijkomen van prikkelende neurotransmitters, oxidatieve stress, ontsteking en een immuunrespons met hieruit resulterende neurologische uitval.
Een iatrogene arteriële gasembolie kan optreden tijdens of na medische invasieve handelingen waarbij gas accidenteel de bloedvaten binnenstroomt. Bekende oorzaken zijn embolisatie van gas via lijnen in de vaten, tijdens insufflatie met CO2 bij bepaalde operaties of ingrepen in of aan de long. Een iatrogene arteriële gasembolie is een zeldzame maar potentieel ernstige complicatie.
Een duikongeval of een medische spoedsituatie
Alle symptomen na een duik (ook met een vertraging van 24-48 uur) moeten worden beschouwd als uiting van een mogelijk duikongeval, tenzij een ander mechanisme van ontstaan duidelijk is. De vermoedelijke diagnose “duikongeval” moet worden gesteld op basis van de symptomen, rekening houdend met de duik en eventuele reeds bestaande problemen of ziekten. Het advies is daarom zo snel mogelijk een duikerarts te raadplegen.
Hyperbare zuurstoftherapie is bij een duikongeluk in de meeste gevallen vereist. Een vroege start van de de behandeling, met name bij ernstige symptomen, is van belang voor een goed herstel. Vertraagde start van recompressietherapie van meer dan 6 uur verhoogt het risico op onomkeerbare schade.
Ook bij een iatrogeen veroorzaakte gasembolie is hyperbare zuurstoftherapie de enige beschikbare therapie die de prognose bij dit ziektebeeld gunstig beïnvloedt, met name bij neurologische en/of cardiale manifestaties.
Wilt u meer weten?
In het MCHZ staan wij 24/7 paraat voor acute
behandelindicaties. Via de receptie van het Adrz ( 088-125000) kunt u de acute
as activeren (SEH, MCHZ) of voor collegiaal overleg als u dat wenst.
Meer informatie over Hyperbare Zuurstoftherapie kunt u vinden in de informatiefolder “Alles wat u weten wilt over Hyperbare Zuurstoftherapie”.
Bent u zich als patiënt nog aan het oriënteren of Hyperbare Zuurstoftherapie voor u een zinvolle behandeling kan zijn of heeft u nog vragen dan bent u van harte welkom voor een vrijblijvend gesprek of telefonisch overleg. Ook dan kunt u gerust contact opnemen met het Medisch Centrum voor Hyperbare Zuurstoftherapie.